KONUYA İLİŞKİN DÜZENLEMELER: 4857 sayılı İş Kanunu’nun Ara Dinlenmesi başlıklı 68. maddesinde ara dinlenmesine dair genel kullanım usul ve esasları açıklanmıştır. İlgili madde hükmü 4857 sayılı Yasada: “Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;
a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika,
b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
c) Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,
ara dinlenmesi verilir. Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.” şeklinde düzenlenmiştir.
Ayrıca İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin 3’üncü maddesinde de; ara dinlenmelerinin, iklim, mevsim, yöredeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak yirmi dört saat içinde kesintisiz on iki saat dinlenme süresi dikkate alınarak düzenleneceği hüküm altına alınmıştır.
İlgili kanun hükmü ile yönetmeliğin ilgili maddesi birlikte değerlendirildiğinde iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliğine göre ara dinlenme süre ve sıklığının artırılmasının işçinin on iki saatlik kesintisiz dinlenme kullanmasına engel olmayacak şekilde planlaması ve uygulanması gerekmektedir. Buna göre gün içinde kesintisiz on iki saatlik dinlenme süresine imkan sağlanabilmesi için işçinin çalışma süreleri ile ara dinlenme süreleri toplamının on iki saati aşmayacak şekilde belirlenmesi ve uygulanması gerekmektedir.
EDİTÖR YORUMU : İlgili kanun hükmüne bakıldığında işçilere kullandırılması gerekli asgari ara dinlenme sürelerinin belirlenmiş olunduğu, genel uygulamada belirlenen bu sürelerin aralıksız verilmesi istenilmekle birlikte kanun hükmünde belirtilen kriterler dikkate alınarak bu sürelerin aralıklı olarak da kullandırılabilmesinin sözleşmede hüküm bulunması halinde önünün açıldığı anlaşılmaktadır.
İlgili yönetmelik hükmü dikkate alındığında da yirmi dört saatlik zaman dilimi içerisinde kesintisiz on iki saat dinlenme süresi kullanımına imkan tanınmasının istenildiği anlaşılmaktadır.
Uzun süreli ara dinlenmeli (antraktlı) çalışma uygulaması ise ara dinlenmesinin kanunda belirtilen sürelere oranla kat kat daha fazla belirlendiği durumlarda ortaya çıkan bir çalışma sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Böyle bir çalışma sistemi örneğin otellerde aşçı, garson, komi gibi unvanlarda çalışan işçilerde sık sık uygulanan bir çalışma sistemi olma özelliğini devam ettirmektedir.
Örneğin A Otel İşletmesinde garson olarak çalışan B isimli şahsın sabah 07.00-11.00 saat aralığında otel müşterilerine kahvaltı hizmeti sunmak amacıyla, saat 17.00 – 21.00 saat aralığında da akşam yemeği hizmeti sunmak amacıyla ilgili otelde çalıştırıldığını varsayalım. Bu durumda işçinin günlük çalışma süresinin 8 saat olduğu görülmekte ve günlük çalışmanın yasal sınırı olan 11 saatlik sürenin aşılmadığı, işçiye 11.00-17.00 saat aralığında uzun süreli ara dinlenmesi (Antrakt) kullandırıldığı anlaşılmaktadır. Ancak işçi ertesi gün 07.00’da tekrardan çalışmaya başladığında yönetmelik hükmünde belirtilen 12 saatlik kesintisiz ara dinlenme süresi kullanması gerekirken 21.00’da işi bittiğinden 10 saatlik bir süreye tekabül eden ara dinlenmesi kullanarak çalışmaya devam etmektedir. Dolayısıyla da bu durum ilgili yönetmeliğe bir muhalefet hali doğurmaktadır. Bu işverenlikçe dikkat edilmesi gereken ve düzeltilmesi gereken husus ise işçinin işe başladığı saat ile işten ayrıldığı saat arasındaki sürenin 12 saati aşmayacak şekilde planlanması ve uygulanması gerekliliğidir. Dolayısıyla sabah 07.00’de işe başlayan işçinin en geç 19.00’da işyerinden ayrılması gerekmektedir.
Dolayısıyla iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliğine göre ara dinlenme süre ve sıklığının artırılmasının işçinin on iki saatlik kesintisiz dinlenme kullanmasına engel olmayacak şekilde planlaması ve uygulanması gün içinde kesintisiz on iki saatlik dinlenme süresine imkan sağlanabilmesi için ise işçinin çalışma süreleri ile ara dinlenme süreleri toplamının on iki saati aşmayacak şekilde belirlenmesi ve uygulanması gerekmektedir.
