DEFTERDAR


İl yöneticisi olarak Defterdar, ilçe yöneticisi olarak Malmüdürü, geçmişten gelen ad  ile devam eden köklü unvan  tanımlarıdır. Her ilde bir Defterdarlık, her ilçede bir Malmüdürlüğü vardır mali işlemlerin takip edildiği.
Gözlemim, Malmüdürü gibi Defterdar da kimdir ne iş yapar fazlaca bilinmiyor. Tanımları kolay anlatabilmek için Kaymakam ve Vali gibi diyorum Malmüdürü, Defterdar eşleşmesi için…Defterdar, Maliye İl Müdürü, Malmüdürü ise Maliye İlçe Müdürü olarak da söylenebilir günümüz tanımlamalarını kullanılarak. Lakin hala geçmişten gelen tanımların kullanılması çok daha mutlu edici. Tarihe saygı, köklülüğün göstergesidir zira geçmişteki isimlerin kullanılması…
Okuduklarımdan aldığım notlarla Defterdarlığın uzun tarihi süreci hakkında edindiğim bilgileri paylaşmak isterim.
Defterdar, kelime anlamıyla defter tutan demek. Görevi özetle; gelirleri toplar, gereken kadar harcar kalanı muhafaza eder diye tanımlanmış. Hazineye haram mal, yetim malı sokmamak da göreviymiş Defterdarın. Selçuklularda bu işi yapana müstevfi denmiş. Osmanlı’nın kuruluşu sonrası mali teşkilat Orhan Gazi ile var olmaya başlayıp I. Murad zamanında (1362-1389) devlet teşkilatı şekilleniyorken, Devlet Hazinesi ve Mali Teşkilat kurulmuş. Osmanlı Devletinde ilk Defterdar I.Murad döneminde atanmış.
Fatih Sultan Mehmed döneminde, düzenlenen Fatih Kanunnameleriyle Defterdarlığa mali alanda geniş yetkiler verilip hak ve sorumlulukları ayrıntılı olarak belirlenmiş. Defterdarın emri olmadan hazineye bir akçenin ne girebileceği, ne de çıkarılabileceği hükmü getirilmiş. Hazine, Defterdar huzurunda açılıp kapanmış.
II. Bayezit devrinde Defterdarlar Rumeli ve Anadolu Defterdarı olmak üzere ikiye ayrılıp, Yavuz Sultan Selim’in Doğu Seferi sonrası Halep’te Arap ve Acem Defterdarlığı adıyla üçüncü bir Defterdarlık kurulmuş. Zamanla ihtiyaca göre Defterdarlık birimleri oluşturulup sayı çoğalmış. Başdefterdarlık ve Başdefterdara bağlı Sancaklarda mali işlerden sorumlu Maldefterdarları oluşturulmuş. Defterdarlığa Maldefterdarlığından atama yapılmış. Defterdar, Divan-ı Hümayun’un daimi üyesi olmuştur. Padişahın bayram törenlerinde sayılı ayağa kalktığı kişilerden biridir Defterdar.
28 Şubat 1838’e gelindiğinde Maliye Nazırlığı kurulmuş ve bu Nazırlıkta en yüksek maliye görevlisi Defterdar değil “Maliye Nazırı” olarak adlandırılmış.  1841 yılında Maliye Nezaretini temsilen mahalli Mülki Amire bağlı Defterdar ve Malmüdürü görevlendirilmiş. 1864’te Vilayetler Nizamnamesi ile Vilayetlere Defterdar, Sancaklara Muhasebeci, Kazalara Malmüdürü atanmış. Zaman içerisinde çeşitli değişikler sonucu 1920 de TBMM’nin ilk hükümetinde Maliye, Gümrükler ve Tapu ile görevli Maliye Vekâleti kurulmuş.
Cumhuriyet sonrası da Maliye teşkilatı değişimlere uğrayıp 1983 tarihli 178 sayılı KHK ile Bakanlık taşra teşkilatı, Defterdarlıklardan oluşmuştur.  Defterdarlık Gelir, Muhasebe, Milli Emlak, Muhakemat ve Personel Müdürlüğünden oluşur. Ayrıca ilde Saymanlık Müdürlükleri ilçelerde   Malmüdürlükleri de Defterdarlığa bağlıdır.
Kutsal ve zor görev Defterdarlığın tarihi tanımıyla, maliye teşkilatı içerisinde etkinlik ve saygınlığı ile hep var olması  dileğimle…